تعیین مقادیر اندک دارو در مایعات بیولوژیکی مانند پلاسما، سرم خون و ادرار یکی از موضوعات مورد توجه و پر اهمیت در مراحل اندازه‌گیری و بررسی تأثیر عملکرد دارو در بدن است.
یکی از مراحل مهم طی این فرآیند، آماده سازی محلول آزمایش است. از روش‌های معمول برای آماده سازی نمونه‌ها می‌توان روش استخراج مایع-مایع (LLE) و استخراج فاز جامد (SPE) را نام برد. این روش‌ها عموما گران قیمت، وقت‌گیر و نیازمند مصرف بالایی از حلال‌های آلی سمی هستند.
به همین دلیل محققان دانشگاه‌های آزاد واحد علوم دارویی تهران و علوم پزشکی شهید بهشتی در مطالعات اخیر خود به دنبال دستیابی به روش‌های آزمایشی حساس و مؤثر برای این منظور هستند.
یاسر پاشائی از محققان این محققان این طرح در دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم دارویی تهران با بیان اینکه آماده‌سازی نمونه شامل استخراج و غنی سازی آنالیت از محیط‌هایی با پایه پیچیده است، گفت: اما از آنجایی که این مایعات بیولوژیکی دارای ساختار پیچیده‌ای هستند و آنالیز مستقیم دارو به دلیل عدم انتخاب پذیری امکان پذیر نیست، لذا سنتز و استفاده از یک جاذب مؤثر برای خالص سازی نمونه‌ها امری ضروری به نظر می‌رسد.
پاشائی ادامه داد: بر این اساس در این تحقیق از نانوکامپوزیت‌های گرافن اکسید سوپر پارامغناطیس برای استخراج، پیش تغلیظ و تعیین مقادیر بسیار اندک (در حد نانوگرم) داروهای آنتاگونیست‌های گیرنده‌ی آلفا آدرنرژیک (alpha-adrenergic antagonist) از نمونه‌های بیولوژیکی استفاده شد. این داروها جهت درمان بیماری هایپرپلازی پروستات استفاده میشود.
این محقق، با تاکید بر اینکه در این تحقیق گرافن اکسید مغناطیسی به روش اشباع اصلاح شده سنتز شد، یادآور شد: ویژگی منحصر به فرد این ماده ظرفیت بالای جذب و قابلیت بالای استفاده مجدد از آن به ویژه جداسازی سریع و راحت آن از محیط با ایجاد یک میدان مغناطیسی است.
پاشائی با اشاره به روش به کار رفته جهت آماده‌سازی نمونه‌ها در این طرح و ویژگی‌های ممتاز آن اظهار کرد: یکی از راه‌های مؤثر آماده‌سازی نمونه‌ها، روش استخراج فاز جامد پراکنده ( d-SPE) است. ما نیز از این نانوجاذب برای خالص سازی نمونه‌های بیولوژیکی به عنوان استخراج فاز جامد پراکنده استفاده کردیم. در این روش برخلاف روش‌های معمول نانوجاذب طراحی شده به جای پک شدن در ستون‌های پیچیده و گران قیمت در محلول نمونه پراکنده میشود و سپس جاذب توسط یک میدان مغناطیسی خارجی از محلول نمونه جدا میشود.
وی صرفه جویی در هزینه‌ها را یکی از مهمترین دستاوردهای این روش ذکر کرد و گفت: علاوه بر آن به دلیل عدم استفاده از سانتریفیوژ زمان کمتری صرف جداسازی و پیش تغلیظ میشود. از طرفی پس از ۴ بار تکرار متوالی عملیات جذب-واجذب، میزان استخراج دارو تغییر چندانی ندارد که نشان دهنده امکان بازیافت، کاهش آلودگی زیست محیطی و استفاده‌ی دوباره از این نانوجاذب بدون افت کیفیت است.
این محقق سادگی، فاکتورهای تغلیظ بالا، مصرف کم حلال‌های آلی سمی و حجم مصرفی نمونه، ظرفیت راندمان بالا، دقت، صحت و تکرار پذیری و همچنین امکان ترکیب با روش‌های مختلف دستگاهی را از دیگر مزایای این روش نام برد.
وی خاطر نشان کرد: البته از این نانوجاذب می‌توان افزون بر استخراج، جداسازی و پیش تغلیظ مقادیر اندک انواع داروها در مایعات بیولوژیک، برای جذب و جداسازی ترکیبات آلی و معدنی حذف آلاینده‌ها (مانند پساب‌های صنعتی، رنگ‌ها و آفت‌کش‌ها) از نمونه‌های آب محیطی و همچنین در تصفیه آب‌های خارج شده از کارخانه‌های داروسازی استفاده کرد.
پاشائی ادامه داد: در این طرح برای اثبات درستی سنتز نانو جاذب از تفرق پرتو ایکس (XRD)، طیف سنج تبدیل فوریه مادون قرمز (FT-IR)، میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM)، طیف سنج پراش انرژی پرتو ایکس (EDX)، مغناطیس سنج نمونه ارتعاشی (VSM) و دستگاه اندازه‌گیری پتانسیل زتا(Zeta-potential analyzer) بهره گرفته شد.
این تحقیقات از سوی یاسر پاشائی کارشناس ارشد شیمی دارویی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم دارویی تهران، دکتر فاطمه قربانی بیدکرپه عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دکتر مریم شکرچی عضو هیأت علمی سازمان غذا و دارو اجرایی و نتایج آن در مجله Journal of Chromatography A با ضریب تآثیر ۳٫۹۸ منتشر شد.
شما می توانید کتب و مقالات مربوط به علوم پزشکی را از گلوبایت کتاب تهیه کنید و اگر کتاب و مقاله مورد نظرتان موجود نبود از لینک درخواست کتاب نام آن را جهت بررسی برای ما بفرستید.